Patiënten met ernstige COPD gebaat bij dagelijkse dosis morfine

In Nederland zijn er bijna 600.000 COPD-patiënten. Deze mensen hebben meer moeite met ademhalen wat leidt tot een gebrek aan energie bij dagelijkse taken zoals aankleden, traplopen of winkelen. Morfine wordt gebruikt als palliatieve behandeling van chronische kortademigheid bij patiënten met gevorderde COPD. Bewijs over bijwerkingen op de luchtwegen en gezondheidstoestand is schaars en tegenstrijdig. Dit is reden voor verder onderzoek.

Onderzoek

Het betreft een gerandomiseerd, dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek. De helft van de deelnemers kreeg dagelijks een lage dosis morfinetabletten gedurende 4 weken, de andere helft kreeg placebo. Primaire uitkomstmaten waren de COPD Assessment Test (CAT)-score (hogere scores vertegenwoordigen slechtere gezondheidstoestand) en arteriële partiële druk van koolstofdioxide (Paco2 in mm Hg). Een van de secundaire uitkomsten was kortademigheid in de voorgaande 24 uur (numerieke beoordelingsschaal van 0 tot 10, een hogere score staat voor meer ademnood). Er werden 124 poliklinische patiënten met COPD en matige tot zeer ernstige chronische kortademigheid (gemodificeerde Medical Research Council [mMRC] kortademigheidsgraden 2-4) – ondanks optimale farmacologische en niet-farmacologische behandeling – geïncludeerd. Gegevens werden geanalyseerd op basis van intention-to-treat. Bij een intention-to-treat-analyse worden de resultaten van de deelnemers geanalyseerd op basis van de toegewezen interventie, ongeacht of ze uiteindelijk deze behandeling en het gehele onderzoek afmaken. Hiermee blijft de oorspronkelijke verdeling (op basis van de randomisatie) behouden en weerspiegelt het beter het effect van de behandeling in de dagelijkse praktijk. Er werden subgroepanalyses bij deelnemers met mMRC-cijfers 3 tot 4 uitgevoerd.

Resultaten

Gegevens van 111 deelnemers, 54 in de morfine-groep en 57 in de placebo-groep, met een gemiddelde leeftijd van 65,4 jaar (SD 8,0) zijn geanalyseerd. De CAT-verschilscore was 2,18 punten lager in de morfinegroep (95% BI, –4,14 tot –0,22 punten; p=0,03). Het verschil in Paco2 was 1,19 mm Hg hoger in de morfinegroep (95% BI, –2,70 tot 5,07 mm Hg; p=0,55). Er was geen verschil in de secundaire uitkomstmaat. Bij de subgroepanalyse kwam naar voren dat de ergste kortademigheid verbeterde bij deelnemers met mMRC-graad 3 tot 4 (1,33 punten lager in de morfinegroep; 95% BI, -2,50 tot -0,16 punten; p=0,03). Er vonden geen morfine-gerelateerde ziekenhuisopnames of sterfgevallen plaats.

Conclusie

Het regelmatig gebruik van, lage doses, orale morfine gedurende 4 weken heeft een positief effect op de CAT-scores bij patiënten met matige tot ernstige kortademigheid zonder negatieve ademhalingseffecten te veroorzaken. Ernstige kortademigheid verbeterde bij deelnemers met mMRC-cijfers 3 tot 4.

De onderzoekers concluderen dat het dagelijks innemen van laag gedoseerde morfinetabletten een positief effect heeft op de kwaliteit van leven. Ook zijn er geen negatieve neveneffecten. Morfine is daarom voor mensen met ernstige COPD een goede aanvullende behandelingsoptie op hun reguliere behandeling. Deze studie was een van de eerste onderzoeken met een duur van meer dan één week, maar de langetermijneffecten van morfine en de mogelijke bijwerkingen blijven onbekend. Verder onderzoek is gewenst.

Referenties

1. Verberkt CA, van den Beuken-van Everdingen MHJ, Schols JMGA, Hameleers N, Wouters EFM, Janssen DJA. Effect of Sustained-Release Morphine for Refractory Breathlessness in Chronic Obstructive Pulmonary Disease on Health Status: A Randomized Clinical Trial. JAMA Intern Med. 2020; https://doi.org/10.1001/jamainternmed.2020.3134
2. Persbericht Maastricht UMC+ van 18 augustus 2021. Patiënten met ernstig COPD gebaat bij dagelijkse dosis morfine. Verkregen via http://www.mumc.tv/actueel/nieuws/patienten-met-ernstig-copd-gebaat-bij-dagelijkse-dosis-morfine, op [15-10-2021]