Een systematische review geeft aan dat, in vitro, de vet-oplosbare actieve vorm van vitamine D genen reguleert die betrokken zijn bij ontstekingen en bij verworven en aangeboren immuunresponsen. In diermodellen remt het de ontwikkeling of progressie van auto-immuunziekten, maar observationele studies geven tegenstrijdige resultaten. Humaan zijn voornamelijk teleurstellende resultaten gevonden wanneer vitamine D wordt gegeven aan mensen met een vastgestelde auto-immuunziekte. De preventieve effecten op het ontstaan van auto-immuunaandoeningen is niet onderzocht.
Voor omega 3-vetzuren zijn in gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken bij mensen wel verbeteringen gerapporteerd bij enkele auto-immuunziekten, maar verder is er ook maar weinig gekeken naar een mogelijke preventieve werking in gerandomiseerde gecontroleerde studies.
Onderzoek
Aan de hand van de resultaten van een groot onderzoek – Vitamine D en omega 3 trial (VITAL) – is nu onderzocht of vitamine D en omega 3-vetzuren het risico op auto-immuunziekten verminderen. Het gaat hier om een in de Verenigde Staten uitgevoerde, gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo gecontroleerde trial met een twee-bij-twee factorieel design. De interventies bestonden uit een combinatie van: Vitamine D (2000 IU/dag) of placebo, en omega 3-vetzuren (1000 mg/dag; 460 mg EPA en 380 mg DHA) of placebo. Hierdoor kan het afzonderlijke effect van een interventie (vitamine D of omega 3-vetzuren) en het gecombineerde effect van twee interventies (vitamine D en omega 3-vetzuren) worden beoordeeld ten opzichte van placebo.
Ruim vijf jaar lang namen 25.871 mensen, met een gemiddelde leeftijd van 67 jaar, deel aan de studie. Daarbij beantwoorden de deelnemers vragen, zes maanden en één jaar na randomisatie en vervolgens jaarlijks, welke onder andere over bij hen nieuw gediagnosticeerde ziekten gingen. Deze diagnoses, bijvoorbeeld van reumatoïde artritis, polymyalgia rheumatica, auto-immuun schildklierziekte en psoriasis, werden bevestigd door artsen aan de hand van uitgebreid medisch dossieronderzoek.
Resultaten
In de vitamine D-arm hadden 123 deelnemers in de behandelingsgroep en 155 in de placebogroep een bevestigde auto-immuunziekte (HR = 0,78; 95% CI, 0,61-0,99; p=0,05). In de omega 3-vetzuren-arm hadden 130 deelnemers in de behandelingsgroep en 148 in de placebogroep een bevestigde auto-immuunziekte (HR = 0,85; 95% CI, 0,67-1,08; p=0,19). Vergeleken met de referentie-arm (vitamine D placebo en omega-3-vetzuren placebo; 88 met bevestigde auto-immuunziekte), hadden 63 deelnemers die vitamine D en omega 3-vetzuren ontvingen (HR = 0,69; 95% CI, 0,49-0,96; p=0,03), 60 die alleen vitamine D ontvingen (HR = 0,68; 95% CI, 0,48-0,94; p=0,02), en 67 die alleen omega 3-vetzuren ontvingen (HR = 0,74; 95% CI, 0,54-1,03; p=0,07) bevestigde auto-immuunziekte. Er werd een interactie gevonden met tijd welke wees op een verhoogd effect na langere duur van suppletie. Wanneer alleen gekeken werd naar de laatste drie jaar van de interventie dan had de vitamine D-groep 39% minder deelnemers met bevestigde auto-immuunziekte dan de placebogroep (p= 0,005); terwijl de omega 3-vetzuurgroep 10% minder deelnemers had met bevestigde auto-immuunziekte dan de placebogroep (p=0,54).
Conclusie en toekomstplannen
Vitamine D-suppletie gedurende ongeveer vijf jaar, met of zonder omega 3-vetzuren, verminderde het aantal auto-immuunziekten met 22%, terwijl omega 3-vetzuursuppletie met of zonder vitamine D het aantal auto-immuunziekten met 15% verminderde. Laatst genoemde is alleen niet statistisch significant. Omdat er ook sprake lijkt te zijn van een tijdseffect geven de onderzoekers aan de deelnemers nog een aantal jaar te willen volgen. Dan kan later ook gekeken worden naar wie het meest profiteert in termen van welke auto-immuunziekten werden voorkomen, en of vitamine D net zo goed of beter werkt bij mensen met een hoog risico op auto-immuunziekten.
Referenties
- Persbericht DoctersLounge van 27 januari 2022. Vitamin D Supplements Might Cut Your Odds for Autoimmune Diseases. Verkregen via https://www.doctorslounge.com/index.php/news/hd/107141, op [25-2-2022]
- Hahn J, Cook NR, Alexander EK, Friedman S, Walter J, Bubes V, et al. Vitamin D and marine omega 3 fatty acid supplementation and incident autoimmune disease: VITAL randomized controlled trial. BMJ. 2022; https://doi.org/10.1136/bmj-2021-066452
- Kriegel MA, Manson JE, Costenbader KH. Does vitamin D affect risk of developing autoimmune disease?: a systematic review. Semin Arthritis Rheum. 2011; https://doi.org/10.1016/j.semarthrit.2010.07.009