Gebruik van ‘slimme drugs’ bij volwassenen zonder ADHD

Stimulerende, alleen op recept verkrijgbare, geneesmiddelen worden steeds vaker door werknemers en studenten gebruikt als 'slimme drugs' om de productiviteit op het werk of op school te verhogen. Daarbij gaat het vaak om middelen die ingezet worden bij ADHD-patiënten. Het is echter nog niet overtuigend vastgesteld dat dergelijke medicijnen een zinvolle invloed hebben op het functioneren in de echte wereld. In het huidige onderzoek is gekeken naar methylfenidaat en dextroamfetamine, maar ook modafinil.¹ Modafinil wordt ingezet bij patiënten met ADHD indien de andere medicatie geen effect heeft.²

Onderzoek

In deze gerandomiseerde, dubbelblinde studie is het probleem van de knapzakoptimalisatie gebruikt als een vereenvoudigde weergave van de moeilijkheidsgraad van taken die men in het dagelijkse leven tegenkomt. Veertig gezonde volwassen deelnemers werden in vier sessies gevraagd het knapzakprobleem twee maal uit te voeren. De minimale duur tussen sessies was een week.

Deelnemers kregen voor de sessie ofwel een van de drie medicijnen of een placebo. Het ging daarbij om een eenmalige dosering (30 mg methylfenidaat, 15 mg dextroamfetamine, 200mg modafinil). De geneesmiddeldosissen waren aan de hoge kant. Dit reflecteerde de typische doses in niet-medische settingen, waar het middel vaak af en toe wordt gebruikt in plaats van chronisch.¹

Resultaten

Methylfenidaat, dextroamfetamine en modafinil zorgen ervoor dat de knapzakwaarde die in de taak wordt bereikt significant afneemt in vergelijking met placebo. Inspanning (beslissingstijd en aantal stappen benodigd om een oplossing te vinden) neemt significant toe, maar productiviteit (kwaliteit van de inspanning) neemt significant af. Tegelijkertijd nemen productiviteitsverschillen tussen deelnemers af en keren zelfs om, in die mate dat bovengemiddeld presterende deelnemers onder het gemiddelde eindigen en vice versa.¹

Conclusie

Het lijkt erop dat voor gezonde deelnemers het nemen van 'slimme drugs' niet zo slim is. Productiviteitsverschillen tussen deelnemers keren zelfs om; iets wat kan worden toegeschreven aan de toegenomen willekeur van oplossingsstrategieën. De bevindingen suggereren dat de onderzochte middelen de motivatie verhogen, maar een vermindering van de kwaliteit van de inspanning, die cruciaal is om complexe problemen op te lossen, doet dit effect teniet.

Omdat de knapzaktaak moeilijkheden omvat die worden ondervonden bij het dagelijks oplossen van problemen, kan het gegeven paradigma volgens de onderzoekers helpen licht te werpen op hoe medicijnen het dagelijks functioneren van bijvoorbeeld ADHD-patiënten verbeteren.¹